я _ мест. мен.

ябеда _ 1. ж. (донос) бугьтан, ёкъдан яла, чагъывчу сёз; 2. м., ж. см. ябедник.

ябедник _ м. разг. бугьтанчы, чагъывчу, ялачы, тил юрютеген адам.

ябедничать _ несов. разг. бугьтан сёйлемек, чагъывчулукъ этмек, яла япмакъ, тил этмек, тил юрютмек.

яблоко _ с. алма; ◊ в яблоках (о конской масти) къара темгилли (ат); яблоку негде упасть разг. бек тыгъыс; яблоко раздора эришивлюкню себеби.

яблоневый _ прил. алма…, алманы; яблоневое дерево алма терек.

яблоня _ ж. алма терек.

яблочко _ с. уменьш. к яблоко.

яблочный _ прил. алма…, алманы; алмадан этилген; яблочный сок алманы суву.

явиться _ сов. 1. (прибыть) гелмек; 2. (стать, оказаться) болмакъ; простуда явилась причиной болезни аврувну себеби сувукъ тиймек болду; 3. (возникнуть) тувмакъ, гелмек; явилась новая мысль янгы пикру тувду.

явка _ ж. 1. гелив; 2. полит. (место конспиративной встречи) яшыртгъын ёлугъагъан ер яда шолай ёлугъув.

явление _ с. 1. явление, гьал; явления природы табиатны гьаллары; 2. (в пьесе) гёрюнюш.

являться _ несов. 1. см. явиться; 2. кем-чем (быть) болмакъ, дюр болмакъ; Советский Союз является социалистическим государством Совет Союз — социалист пачалыкъ.

явный _ прил. 1. (не скрываемый) ачыкъ, ашкере, гёз алдында; 2. (очевидный) шексиз.

явственный _ прил. ачыкъ, ашкере, гёзге гёрюнеген.

явствовать _ несов. из чего натижасы болуп чыкъмакъ, ачыкъ болмакъ, белгили болмакъ.

явь _ ж. гьакъкъат, уявлукъ; мечты стали явью хыяллар гьакъкъатгъа айланды.

ягдташ _ м. охот. авчу дорба, сумка.

ягнёнок _ м. къозу.

ягниться _ несов. къозламакъ (къой).

ягнятник _ м. зоол. уллу тююлген (къуш).

ягнячий _ прил. къозу…; ягнячья шкура къозу элтир.

ягода _ ж. авлакъ емиш (уьлкю яда от оьсюмлюклерде битеген гиччирек, сувлу емиш); ◊ винная ягода инжил.

ягодицы _ мн. (ед. ягодица ж.) анат. сомлар, савруну къалын ери, олтурагъан ери.

ягуар _ м. зоол. ягуар (Америкада болагъан бир жура йыртгъыч гьайван).

яд _ м. агъу, загьру, ув.

ядовитость _ ж. 1. агъулулукъ, загьрулулукъ, увлулукъ; 2. перен. (язвительность) аччы тиллилик.

ядовитый _ прил. 1. агъулу, загьрулу, увлу; ядовитые растения агъулу оьсюмлюклер; 2. перен. (злобный, язвительный) аччы, аччы тилли, ув бет, яман чырай; ядовитое замечание аччы замечание.

ядрёный _ прил. прост. уллу, тизив, сав, къурч.

ядрица _ ж. ярма (бюртюклю ашлыкъдан, тирликден этилген).

ядро _ с. 1. (плода) оьзек, ич аш; ядро ореха къозну ашы; 2. перен. (сущность) аслу, кюрчю, тюп гесек, инг агьамиятлы; ядро вопроса масъаланы кюрчюсю; 3. физ., хим. ядро (ич, орта бёлюк, оьзек); атомное ядро атомну ядросу; 4. биол. гьайван ва оьсюмлюк клеткасыны инг агьамиятлы бёлюгю; 5. уст. (орудийный снаряд) топ гюлле.

язва _ ж. 1. язва (териде яда йылавукъда болгъан иринли яда шишикли яра); язва желудка къурсакъдагъы язва; 2. перен. разг. (о человеке) оьч, яман юрекли, аччы тилли (адам).

язвительный _ прил. аччы, аччы тилли; язвительное слово аччы сёз; язвительный человек аччы тилли адам.

язвить _ несов. (говорить злобно) чанчып сёйлемек, аччы сёйлемек.

язык _ м. 1. анат. тил; 2. (средство общения) тил (къатнашыв къуралы); русский язык рус тил; родной язык ана тил; 3. разг. (пленный) пленге алынгъан, плен; ◊ держать язык за зубами разг. тилин сакъламакъ, авузун сакълап турмакъ, тарыкъсыз затны сёйлемей турмакъ; язык без костей разг. тилде сюекъ ёкъ.

языкастый _ прил. прост. артыкъ тилли, эриш; узун тилли.

языковед _ м. лингвист (тил илмуну специалисти).

языковедение _ с. тил илму, лингвистика.

языковый _ прил. лингв. тил…, тилни; языковая форма тил формасы; языковое чутьё тилни англав гьисси.

языкознание _ с. см. языковедение.

языческий _ прил. кёп аллагьлагъа къуллукъ этеген.

язычество _ с. кёп аллагьлагъа къуллукъ этив (тавратдан, забурдан, инжилден, къуръандан, буддадан башгъа динлер).

язычник _ м. кёп аллагьлагъа къуллукъ этеген гиши.

язычок _ м. 1. уменьш. к язык 1; 2. анат. тилчик (йымышакъ танглавну учу); 3. (в различных устройствах, механизмах) кириш, тил; язычок замка киритни тили.

язь _ м. язь (карп, сазан тайпадан бир жура балыкъ).

яичница _ ж. къуймакъ (аш).

яичный _ прил. йымырткъа…, йымырткъаны; яичный порошок йымырткъа порошок.

яйцевидный _ прил. йымырткъа формалы, йымырткъа келпетли.

яйцо _ с. в разн. знач. йымырткъа; ◊ выеденного яйца не стоит погов. чет кепекге да тиймей.

якобы _ частица сайки, сайки-масала, дегенлей.

якорный _ прил. лабар…, лабарны; якорная цепь лабарны шынжыры.

якорь _ м. 1. мор. лабар (гемеде); стоять на якоре лабар салып токътамакъ; 2. (у часов) якорь (сагьатны механизмини гьаракатын, тербенивюн кюйлейген часть).

якут _ м. якъут.

якутка _ ж. якъут къатын.

якутский _ прил. якъут…; якутский язык якъут тил.

якшаться _ несов. прост. аралыкъ юрютмек, достлукъ тутмакъ, къурдаш болмакъ.

ялик _ м. мор. ялик (эки яда дёрт къалакълы къайыкъ).

яловеть _ несов. къысыр къалмакъ (сыйыр).

яловость _ ж. къысырлыкъ (гьайванларда).

яловый _ прил. къысыр, емиш бермейген, ашлыкъ бермейген; яловая корова къысыр сыйыр.

яма _ ж. 1. чунгур; 2. (место хранения) къую (синген яда тёгюлеген затны сакъламакъ учун къую); 3. перен. (впадина) ойтан; ◊ рыть яму кому-л. биревге къую къазмакъ.

ямщик _ м. уст. ямщик (эсгиде почта юрютеген пайтончу, почта арбачы).

январский _ прил. январдагъы, январны; январские холода январдагъы сувукълар.

январь _ м. январь (ай).

янтарный _ прил. кагьраба…, янтарь…, кагьрабадан этилген; янтарный мундштук янтарь мюштюк; янтарный цвет кагьраба тюс.

янтарь _ м. кагьраба, янтарь.

японец _ м. японлу, япон.

японский _ прил. японлу; япон…; японский язык япон тил.

яр _ м. яр, оьзенни яры.

яремный _ прил. боюнсалы; ◊ яремные вены анат. башдан, бетден барагъан, къан тамурлар.

яриться _ несов. обл. (о животных) къызышмакъ, къошулушма сюймек.

яркий _ прил. 1. шавла…; шавлалы, ярыкъ, гёз къамашдырагъан; яркий свет шавла ярыкъ; 2. (о цвете) ачыкъ; ачыкъ тюслю; 3. перен. (выдающийся) ачыкъ, гючлю.

ярко _ нареч. 1. ярыкъ; 2. перен. ачыкъ кюйде, ачыкъ этип, ачыкъ.

яркость _ ж. 1. (света) шавлалыкъ, ярыкълыкъ; 2. (цвета) ачыкълыкъ; 3. перен. ачыкълыкъ, гючлюлюк; яркость таланта талантны (пагьмуну) гючлюлюгю.

ярлык _ м. 1. ист. ярлык (татар-монгол ханланы пурманы, язылгъан указы); 2. ярлык (малны уьстюне ябушдурулгъан белги кагъыз, белгиси булангъы кагъыз); ярлык на бутылке шишаны уьстюндеги ярлык.

ярмарка _ ж. ярмаку, ярмарка.

ярмарочный _ прил. ярмаку…, ярмакудеги, ярмакудеги йимик; ярмарочная торговля ярмакудеги сатыв.

ярмо _ с. 1. (деревянный хомут) боюнса (агъач хамут); 2. перен. (бремя, тяжесть) авурлукъ, къыйынлыкъ, юк.

яровизация _ ж. с.-х. яровизация (ашлыкъны тез болдурмакъ учун ва гюзлюк ашлыкъны язлыкъгъа айландырмакъ учун урлукъну айрыча гьазирлемек; шолай гьазирлейген кюй).

яровизировать _ сов. и несов. что, с.-х. яровизация этмек.

яровой _ прил. 1. язлыкъ; яровая пшеница язлыкъ будай; яровой посев язлыкъ чачыв; 2. в знач. сущ. мн. яровые язлыкълар; уборка яровых язлыкъланы къайтарыв.

яростный _ прил. 1. (полный гнева, ярости) къазаплы, къагьарлы, бек ачувлу; 2. перен. (неукротимый) бек гючлю, енгилмейген; яростные атаки гючлю атакалар.

ярость _ ж. къазап, къагьар, уллу ачув; прийти в ярость къазапланмакъ.

ярус _ м. 1. (ряд) къат; сложить мешки в несколько ярусов къапланы (дорбаланы) бир нече къат этип тёшемек; 2. театр. къат, ярус; ложа третьего яруса уьчюнчю къатны ложасы; 3. геол. (слой) къатлав, къат.

ярче _ сравнит. ст. к прил. яркий и нареч. ярко; огонь разгорелся ярче от дагъы да бек ярыкъ берип янма башлады.

ярый _ прил. 1. см. яростный 1; 2. бек гьаваслы, гючлю; ярый сторонник гючлю якълавчу.

ясень _ м. гюйрюч (терек).

ясли _ только мн. 1. (детские) ясли (гиччи яшлар учун); 2. (для скота) отлукъ, ахур (тамгъа бегилген).

яснеть _ несов. ачылмагьа, ачыкъ болмагъа башламакъ; яхшы гёрюнеген, эшитилеген болмакъ.

ясно _ 1. нареч. (ярко) ярыкъ; 2. нареч. (отчётливо) ачыкъ, белгили кюйде, аян кюйде; ясно видно ачыкъ гёрюне; ясно слышать аян кюйде эшитмек; 3. безл. в знач. сказ. (понятно) ачыкъ, белгили; ясно и без слов айтмайда ачыкъ, сёзсюз де белгили; 4. безл. в знач. сказ. (о погоде) чакъ ачыкъ.

ясность _ ж. 1. (отчётливость) ачыкълыкъ, аянлыкъ; ясность изображения суратлавну ачыкълыгъы; 2. (логичность, чёткость) ачыкълыкъ, аянлыкъ; ясность мыслей пикруну ачыкълыгъы.

ясный _ прил. 1. (яркий) ярыкъ; 2. (отчётливый) ачыкъ, аян; 3. (логичный, чёткий) белгили, ачыкъ, аян; ясные мысли ачыкъ пикрулар.

яства _ мн. (ед. яство с.) уст. ашарлыкъ, азыкъ.

ястреб _ м. къыргъый (къуш).

ястребиный _ прил. къыргъый…, къыргъыйны; къыргъыйны йимик; ястребиная охота къыргъый булан ав этив.

яхонт _ м. уст. якъут (асыл таш).

яхта _ ж. яхта (спорт яда гезмек учун этилген къайыкъ яда геме).

яхт-клуб _ м. спорт. яхт-клуб (сув спорт ишни юрютеген къурум).

ячейка _ ж. 1. тешик, гёз; ячейки невода торну тешиклери (гёзлери); 2. уст. ячейка (бир къурумну гиччи бёлюгю).

ячменный _ прил. арпа…, арпадан этилген; ячменный хлеб арпа этмек; ячменная мука арпа ун.

ячмень _ I м. (хлебный злак) арпа.

ячмень _ II м. мед. арпачёп, тирсек (кирпиклени тюбюне чыгъагъан иринли чыгъыв).

ячневый _ прил. арпа…; ячневая крупа арпа ярма, арпа крупа.

яшма _ ж. яшма (тюрлю тюслерде болагъан бир жура таш, кварцны бир тюрлюсю).

ящер _ м. зоол. ящер (Африкада ва къыбла Азияда яшайгъан узун къаркъаралы, гиччи башлы, узун къуйрукълу, уьстю гемик акъчалы бир жура гьайван).

ящерица _ ж. зоол. гесертки (гьалкъа).

ящик _ м. ящик; ◊ отложить в долгий ящик ишни артгъа савмакъ, ишни ятдырмакъ, узатмакъ.

ящур _ м. вет. авсул (мююзлю гьайванларда ва донгузларда болагъан югъагъан бир тюрлю аврув).